Een onverwachte wending

Lieve allemaal, 

Het is inmiddels bijna drie maanden geleden dat ik ben vertrokken uit Nederland. Hoog tijd voor een bericht! Je begrijpt dat het geen kort verhaal kan zijn, dus neem er maar even een kop thee bij. ;) 

Het is allemaal wat anders verlopen dan verwacht. Dus toch verwachtingen?! Sinds drie weken ben ik gestopt bij Floating Doctors na er twee maanden gewerkt te hebben. Voor sommigen is dit misschien een verrassing, de meesten weten het ondertussen. Vanaf het begin bij FD was het een emotionele rollercoaster met veel gemengde gevoelens. Ik heb er goed over nagedacht en het voelt voor mij als de juiste keuze om na twee intensieve maanden te stoppen. In onderstaand verhaal zal ik jullie meenemen in mijn gedachtes en gevoelens over afgelopen tijd. 

Leven op de basis

Overall gezien voelde ik me niet fijn, met name het wonen en leven op 'de basis' viel me zwaar. De eerste maand heb ik denk ik pech gehad met het team dat er op dat moment zat. Ik vond het een onprettige sfeer en de meesten stonden helemaal niet open voor nieuwe mensen. Het leek soms wel een soort middelbare school, met kliekjesgedrag binnen de staf, waar ik me totaal niet welkom voelde.

Daarnaast voelde de leefomstandigheden op 'de basis' meer als een legerkamp of een Amerikaanse high- schoolcamp dan als een medische vrijwilligersorganisatie. We woonden met zn allen op een eilandje van een paar honderd m2. Het bestond alleen uit onze gebouwen en voor de rest uit mangroven. Even zelf een wandelingetje mk, een privé telefoongesprekje naar huis hebben of even naar een strandje gaan, zat er dus niet in. Ik miste enorm tijd voor mezelf en vooral mijn gevoel van vrijheid. 

Om jullie verder een beetje een indruk te geven: de organisatie draait voornamelijk op de inkomsten van de vrijwilligers. Elke week bestond ons team uit ongeveer 20-40 vrijwilligers, die meestal maar 1-2 weken bleven. Dit zijn met name Amerikaanse studenten. Als we geluk hadden waren ze bezig met hun co-schappen, maar de meesten hadden minder ervaring. Elke zondagavond wisselt deze groep en begon de kennismaking, de uitleg en het socializen opnieuw. Vanwege de vele (jonge) wisselende vrijwilligers waren de regels op de basis strak: maximaal twee minuten douchen per dag; een harde bel voor ontbijt, lunch en diner en voor het in- en uitladen van de boten, wat het signaal was om op te komen 'draven'. En op zondagmiddag om 15 uur moest iedereen weer terug van zijn weekendbestemming, wat betekent dat je dus maar krap 1,5 weekend hebt.  Helaas werd er geen onderscheid gemaakt tussen de staf en de studenten.

Het wonen en leven op de basis voelde voor mij niet als Panama, maar meer als Amerika. Alhoewel ik daar nog nooit ben geweest heb ik er inmiddels een klein beetje een indruk van. Iets wat ik lastig te verwoorden vind, want ik wil niemand voor de borst stuiten. Maar laat ik zo zeggen: niet mijn plek. ;)

De kliniek

Tijdens de kliniekdagen, vooral op de multidays, waar we met bootjes meerdere dagen naar afgelegen plekken gingen, voelde ik me beter. Ik genoot daar van het lokale leven, de mooie natuur en de boottochten door weer en wind. Soms een toeristische trip in de zon. Soms uren in regen en wind, de hoge golven trotserend.  We namen al onze medische benodigheden en medicijnen mee in onze boot. Soms moesten we letterlijk in de open zee eruit springen, omdat de boot anders vast zou lopen. Achja, we waren toch al doorweekt van de regen. We bouwden onze kliniek op in de rancho's van het dorp, tegenover de school en daarna namen we een lekkere duik in de zee. De twee dagen erna waren de kliniekdagen en de derde ochtend hadden we nog een kort follow-up moment. In een aantal teams, bestaande uit een arts, een student en een vertaler zagen we zo'n 100 mensen per dag. Met mijn huisartsachtergrond kon ik vanaf begin af aan erg goed uit de voeten. En ook kon ik met mijn Spaans meer verstaan dan ik dacht. We zagen o.a. veel infecties, zwangeren, hoofdpijn (door uitdroging), huidproblemen als schurft en schimmel, check-ups, diabetes en injecteerden de prikpil als anticonceptie. Ook vond ik het erg leuk om de medische studenten te superviseren. 

Na de werkdag hingen we onze hangmat op in de rancho en genoten we van de lekkernij van de dag: een koude cola. Doodmoe maar voldaan koelden we af in de rivier of de zee (wat onze douche was) en zochten we na de rijst en bonen onze hangmat op. Daar was het overigens heerlijk vertoeven, met mijn e-reader en meegebrachte kussentje. Het was een heel bijzondere ervaring om in deze outdoor-setting, in een team met zoveel verschillende internationale achtergronden, patiënten met een heel andere cultuur te helpen.

Kritische blik

Soms vroeg ik me wel af in welke mate we als FD nou echt helpend zijn. Ik heb hier (nog) geen duidelijk antwoord op. Veel mensen kwamen vooral voor de give -aways als zeep, tandpasta of een tandenborstel, een leesbril of wat paracetamol in plaats van echt medisch advies. Wat me opviel is dat bij de patienten om wie ik me medisch gezien het meeste zorgen maakte, ons advies niet werd opgevolgd. Bijvoorbeeld een ondervoed kindje, waarvan de moeder geen hulp wilde en er tijdens het consult vandoor ging. Of een dame met een ernstige zwangerschapscomplicatie die niet naar het ziekenhuis wilde. Frustrerend vond ik dit. Omdat ik geen idee had wat hun zorgen, gedachtes en wensen waren. Hoe kun je als arts dan iemand goed helpen? Ik realiseerde me dat we als artsen veel te weinig weten van hun cultuur om de mensen goed te kunnen helpen. Binnen FD bleek ook veel te weinig kennis te zijn van de Ngobe cultuur.

Samen met een Amerikaanse student die onderzoek deed naar de duurzaamheid van FD had ik een van mijn laatste dagen een super interessant gesprek. We bespraken dat FD zich opstelt als 'helpers van de community', maar dat ze op de lange termijn minder helpend zijn dan ze denken (of misschien beter gezegd: zich presenteren). Hij suggereerde bijvoorbeeld een systeem voor schoon drinkwater i.p.v. al die medicijnen tegen darminfecties. Daar had hij zeker een punt!  Beiden vonden we het onvoorstelbaar dat er niet meer samengewerkt wordt met de lokale "centro de saluds". Wat betreft de website is FD hier "misleading" in.  Ze schrijven bijvoorbeeld:  "engaging local agencies and communities to assist in making better health." Ik ben benieuwd welke "local agencies" dit zijn. Wij hebben hier de afgelopen twee maanden  in iedergeval niets van gezien.

Als kritische arts zijnde had ik nog veel meer twijfels en gedachtes:  doen we wel het juiste met onze prikpillen? Aangezien veel vrouwen dit stiekem deden en hun echtgenoot er op gegeven moment toch achter gaat komen (?). En met de verwijzingen naar ziekenhuizen? Het overgrote deel van de mensen met verwijzingen blijkt namelijk niet te gaan. Vanwege angst? Vanwege geen eten voor onderweg? Vanwege het niet kunnen betalen van vervolgbehandelingen? Vanwege ....? En wat betreft onze vele wormbehandelingen? Wat absoluut terugkerend zal zijn in de huidige hygiënische omstandigheden. En hoezo maken we niet meer gebruik  van de curandero's (locale genezers)? Wie weet hebben die wel de beschikking over een natuurlijk product, wat daar altijd beschikbaar is. Waar heeft de Ngobe bevolking echt behoefte aan? Wat ervaren zij als een probleem?

Voor kritische vragen en twijfels was binnen de organisatie weinig ruimte. Tijdens de gezamenlijke eetmomenten of de stafmeeting ging het organisatorisch meer over alle regels en over de vrijwilligers dan over de medische zorg. Overigens lijkt het me ook een hele klus om de organisatie te managen. Met name omdat de continuiteit binnen het artsenteam ontbrak, omdat niemand langer dan een jaar blijft (meestal 4-6mnd). En het overgrote deel van het team dus maar een paar weken. Als arts werd je naar mijn idee het meest gewaardeerd als je gewoon je werk deed en je niet teveel afvroeg. Moet je net mij hebben ;). Super jammer vond ik dit, zeker omdat dit voor mij een belangrijk aspect was. 

Inspirerende mensen

Wat voor mij absoluut positief was, is dat ik veel interessante mensen heb ontmoet. Leuke studenten met wie ik interessante gesprekken had. Sage, een super toffe Amerikaanse dierenarts die met haar directheid precies wist te verwoorden van wat ik dacht. Pamela, een dierenarts uit Guatamala die ontzettend veel passie heeft voor haar vak en met wie ik op het strand de salsa heb gedanst. Ricardo en Diomedes, twee lieve Panamese artsen die elke keer weer zo veel geduld hadden met mijn gebrekkige Spaans. 

Met name de laatste weken was de sfeer in het artsenteam een stuk leuker. Door de komst van twee Costa Ricaanse artsen en twee Nederlandse artsen heb ik FD een stuk positiever af kunnen sluiten: Mieke, een Nederlandse huisarts-in-opleiding met veel toffe outdoor ervaring, met wie het heel fijn samenwerken was. Jammer dat je niet echt tot de staf behoorde. Ik had je er graag bij gehad! Alexandra en Juliana, de Costa Ricaanse artsen. Jammer dat ik jullie niet beter heb kunnen leren kennen. Jullie ideeën over het meer samenwerken met de locals zullen FD hopelijk een stapje in de goeie richting zetten. Alexandra, met onze kanotocht in het donker heb je me de beste laatste avond gegeven. En last but not least Melissa, een Rotterdamse huisarts-in-opleiding, met wie ik aan een half woord genoeg had. Je hebt me de laatste weken veel enthousiasme en steun gegeven. Ik kijk er naar uit om in Nederland op ons avontuur terug te blikken met jou! 

Reizen & vrijheid

Maar zover is het nog niet. Ondertussen ben ik alweer een paar weken van het mooie, kleurrijke en ontspannen Costa Rica aan het genieten. Costa Rica was even een zij-uitstapje vanuit Panama, omdat ik er toch zo dichtbij was en omdat het de ideale plek was om weer even tot mezelf te komen. Ik voel me hier heerlijk tussen de prachtige regenwouden, alle dieren en de lieve relaxte lokale mensen. Zoals je zult begrijpen geniet ik enorm van de tijd voor mezelf en is mijn gevoel van vrijheid momenteel groter dan ooit. Pura Vida!

liefs, Rianne

p.s. inmiddels heb ik bij een andere hulporganisatie in Costa Rica ook gezien dat het anders kan. Alexandra heeft mij een weekend meegenomen naar haar vorige werkplek. Het was fantastisch! Benieuwd? Je kunt hier meer over lezen in mijn volgende blog.